Tra cứu bản đồ địa chính: Hướng dẫn đầy đủ và mới nhất 2025
Th07 11, 2025
Ký hiệu bản đồ địa hình là yếu tố cốt lõi giúp người dùng hiểu và phân tích chính xác thông tin được thể hiện trên bản đồ. Mỗi ký hiệu đại diện cho một loại địa vật, địa hình hoặc yếu tố tự nhiên – nhân tạo, được quy định theo hệ thống tiêu chuẩn thống nhất. Việc nắm vững cách đọc, hiểu và áp dụng ký hiệu bản đồ địa hình không chỉ hỗ trợ hiệu quả trong công tác đo đạc, quy hoạch, xây dựng, mà còn nâng cao độ chính xác trong quản lý và khai thác dữ liệu không gian. Bài viết dưới đây cung cấp thông tin chi tiết về tiêu chuẩn, cách sử dụng và những lưu ý quan trọng khi làm việc với hệ thống ký hiệu này.
>>> Xem thêm: Máy GNSS RTK – Giải pháp tiên tiến cho khảo sát thực địa, xác định tọa độ nhanh chóng và đối chiếu chính xác với ký hiệu bản đồ địa hình.
Tại Việt Nam, ký hiệu bản đồ địa hình được quy định theo Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8215:2009 – Bản đồ địa hình quốc gia , do Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành. Tiêu chuẩn này đảm bảo tính thống nhất, dễ hiểu và chính xác trong việc thể hiện các yếu tố tự nhiên và nhân tạo trên bản đồ. Hệ thống ký hiệu bao gồm:
Ký hiệu địa vật : Thể hiện các công trình nhân tạo và yếu tố tự nhiên như nhà cửa, đường xá, cầu cống, mốc giới, ranh giới hành chính.
Ký hiệu địa hình : Biểu diễn hình thái bề mặt địa hình thông qua đường bình độ, điểm cao độ và vạch chỉ độ cao, tùy thuộc vào tỷ lệ bản đồ.
Ký hiệu thảm phủ bề mặt : Bao gồm rừng, đất nông nghiệp, đầm lầy, ao hồ... giúp xác định hiện trạng sử dụng đất.
Ký hiệu thủy hệ : Gồm sông, suối, kênh rạch, hồ chứa nước, được thể hiện bằng các đường nét và màu sắc riêng biệt.
Ký hiệu giao thông : Phản ánh hệ thống giao thông từ quốc lộ đến đường dân sinh, đường sắt, đường thủy nội địa.
Để thu thập dữ liệu chính xác phục vụ lập bản đồ địa hình, nhiều đơn vị hiện nay sử dụng máy GNSS RTK Hi-Target . Thiết bị này hỗ trợ khảo sát thực địa với độ chính xác cao, nhờ công nghệ định vị vệ tinh tiên tiến, khả năng xử lý tín hiệu nhanh và hiệu quả, đáp ứng tốt nhu cầu ghi nhận các điểm đặc trưng trên thực địa.
>>> Xem thêm: Phần mềm Global Mapper: Giải pháp toàn diện cho quản lý dữ liệu địa lý
Để sử dụng bản đồ địa hình hiệu quả trong khảo sát, quy hoạch hoặc quản lý đất đai, người dùng cần nắm rõ cách phân tích và đối chiếu ký hiệu bản đồ theo từng bước cụ thể. Ký hiệu trên bản đồ không chỉ là hình vẽ minh họa mà còn là ngôn ngữ thể hiện chính xác địa vật và địa hình ngoài thực tế. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách đọc bản đồ địa hình một cách khoa học và chính xác:
Trước tiên, cần quan sát bảng chú giải (thường nằm ở mép dưới hoặc góc bản đồ). Đây là nơi liệt kê đầy đủ các ký hiệu được sử dụng, kèm theo ý nghĩa cụ thể, bao gồm:
Đường giao thông : Nét liền hoặc đứt đoạn tùy theo cấp đường.
Thủy hệ : Suối, sông, ao hồ được thể hiện bằng các đường và mảng màu xanh.
Ranh giới, địa vật : Trụ sở, trạm điện, nhà dân,... biểu thị bằng các biểu tượng hình học.
Việc đọc kỹ bảng chú giải giúp người dùng tránh nhầm lẫn khi phân tích thực địa.
Các ký hiệu trên bản đồ địa hình được phân theo nhóm chức năng:
Ký hiệu địa hình : Đường bình độ (màu nâu) và điểm cao độ thể hiện dạng địa hình như đồi núi, thung lũng, đồng bằng...
Ký hiệu thủy hệ : Ao, hồ, suối, sông được biểu thị bằng màu xanh dương và các đường nét mềm mại.
Ký hiệu địa vật nhân tạo : Nhà cửa, cột điện, đường dây, khu dân cư,... thường sử dụng màu đen hoặc đỏ.
Ký hiệu thảm phủ và sử dụng đất : Mô tả khu rừng, ruộng, bãi cỏ, đất hoang, khu công nghiệp,...
Ký hiệu giao thông : Quốc lộ, đường huyện, lối mòn, cầu, đường sắt,... được thể hiện bằng các kiểu đường đặc trưng.
Đường bình độ nối các điểm có cùng độ cao, là yếu tố cốt lõi thể hiện độ dốc và hình thái mặt đất:
Đường bình độ cách nhau gần biểu thị địa hình dốc; cách xa biểu thị địa hình thoải.
Đường bình độ cái được vẽ đậm hơn, thường có số ghi độ cao để dễ xác định mức cao tuyệt đối.
Ví dụ: Các đường bình độ bao quanh nhau với độ cao tăng dần cho thấy đỉnh đồi; nếu độ cao giảm dần vào giữa, đó là vùng trũng hoặc lòng chảo.
Tỷ lệ bản đồ (ví dụ: 1:25.000) cho biết 1cm trên bản đồ tương ứng với 250 m ngoài thực địa. Người dùng cần lưu ý tỷ lệ để quy đổi kích thước địa vật, tính toán khoảng cách, diện tích và chiều cao một cách chính xác.
Trong thực tế, để xác định chính xác vị trí và đối chiếu với các ký hiệu trên bản đồ, người khảo sát thường sử dụng máy GNSS RTK Hi-Target iRTK5 , thiết bị này cung cấp:
Định vị tọa độ chính xác cao : Sử dụng công nghệ RTK (Real-Time Kinematic) để xác định vị trí thực địa với sai số chỉ vài cm.
Đo lường đa năng : Đo khoảng cách, độ cao và hướng di chuyển, hỗ trợ ghi nhận các điểm đặc trưng như mốc địa chính, đỉnh đồi, trạm thủy văn…
Lưu trữ và quản lý dữ liệu : Cho phép lưu trữ lộ trình, bản ghi đo đạc, giúp dễ dàng đối chiếu với đường bình độ và ký hiệu địa vật trên bản đồ.
Đặc biệt, ở các khu vực rừng núi hoặc vùng không có sóng điện thoại, máy GNSS RTK Hi-Target V200 vẫn hoạt động ổn định nhờ khả năng bắt tín hiệu vệ tinh đa tần số (GPS, GLONASS, Galileo, BeiDou), đảm bảo việc đọc và hiểu bản đồ địa hình luôn chính xác và an toàn.
>>> Xem thêm: Tiêu chuẩn khảo sát địa hình mới nhất – Cập nhật đầy đủ và chính xác năm 2025
Việc sử dụng ký hiệu bản đồ địa hình đòi hỏi sự chính xác và hiểu biết chuyên môn để tránh sai lệch trong quá trình đọc, phân tích hoặc áp dụng vào thực tế. Dưới đây là những lưu ý quan trọng:
Luôn tham khảo bảng chú giải đi kèm: Mỗi bản đồ địa hình đều có bảng chú giải riêng, liệt kê đầy đủ hệ thống ký hiệu. Người dùng cần đối chiếu các ký hiệu với bảng chú giải để hiểu đúng ý nghĩa, tránh nhầm lẫn giữa các loại địa vật hoặc yếu tố tự nhiên.
Tuân thủ đúng quy chuẩn ký hiệu: Ký hiệu bản đồ địa hình tại Việt Nam được quy định theo TCVN 8215:2009 . Việc sử dụng đúng hệ thống ký hiệu không chỉ đảm bảo tính thống nhất mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các bên khai thác dữ liệu bản đồ một cách chính xác.
Phân biệt rõ giữa ký hiệu tự nhiên và nhân tạo: Một số ký hiệu có hình thức gần giống nhau nhưng đại diện cho các đối tượng khác nhau (ví dụ: suối tự nhiên và mương nhân tạo). Cần quan sát kỹ đường nét, màu sắc và chú thích đi kèm để phân biệt rõ ràng, đặc biệt trong các bản đồ tỷ lệ lớn.
Không tự ý thêm, bớt hoặc thay đổi ký hiệu: Khi chỉnh sửa, vẽ mới hoặc số hóa bản đồ, tuyệt đối không tự ý tạo ký hiệu mới hoặc thay đổi hình dạng, kích thước của ký hiệu đã quy định. Điều này có thể gây nhầm lẫn, sai sót và ảnh hưởng đến độ tin cậy của dữ liệu bản đồ.
Kết hợp với thiết bị đo đạc thực địa để kiểm chứng: Trong quá trình sử dụng bản đồ địa hình, đặc biệt khi khảo sát ngoài thực tế, nên sử dụng máy GNSS RTK Hi-Target V500 để đối chiếu và xác minh vị trí thực tế với ký hiệu bản đồ. Với công nghệ định vị tiên tiến, thiết bị này giúp xác định tọa độ chính xác, kiểm tra độ tin cậy và cập nhật kịp thời nếu có sai lệch.
>>> Xem thêm: Phần mềm BaseCamp: Công cụ tối ưu cho máy định vị GPS cầm tay Garmin
Ký hiệu bản đồ địa hình là công cụ quan trọng giúp truyền tải thông tin không gian một cách trực quan và chính xác. Việc hiểu và sử dụng đúng ký hiệu không chỉ đảm bảo hiệu quả trong công tác đo đạc, khảo sát, mà còn góp phần nâng cao chất lượng quy hoạch và quản lý đất đai.
Trịnh Tuấn Phát - Nhân viên kỹ thuật Việt Thanh Với hơn 15 năm kinh nghiệm. Chuyên bay chụp, đo đạc, sửa chữa và kiểm nghiệm máy GNSS RTK, máy toàn đạc điện tử, máy định vị GPS cầm tay Garmin.... Với kinh nghiệm có được, tôi mong muốn hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn cho mọi người kiến thức về trắc địa, máy móc,...
